1 Soru 1 Hoca’da bu hafta Halit Özkan hocaya hadisleri okurken dikkat etmemiz gereken hususları sorduk. Buyrun:
Hadisleri okurken dikkat etmeniz gereken hususları şu 7 maddede özetleyebiliriz:
1. Hadisleri orijinal dilinden okuyun.
Mümkünse hadisleri orijinal dilinden okuyun. Yani Arapça öğrenin. Arapça bilmiyorsanız ve öğrenme imkânınız yoksa, güvenebileceğiniz bir tercümeden hadis okuyun. Piyasadaki birçok hadis tercümesinin hadisleri anlamaktan çok anlamamak için yapılmış gibi olduğunu unutmayın.
2. Hiçbir hadis yalnız başına bir hadis değildir.
Hiçbir hadis yalnız başına bir hadis değildir. Hadis okurken daima akılda tutulması gereken prensip budur. Başka bir deyişle, bir hadis okuduğunuzda onunla ilgili bütün diğer rivayetleri ve bilgi kırıntılarını görmeye çalışın. Bu bilgileri birleştirdiğinizde hadisi daha iyi anlayacağınızı, onun bağlamını az çok görebileceğinizi unutmayın. Hadis kitaplarının bu konuda size yardımcı olabilmesi için, okuduğunuz kitabın türü ve yazarının tavrı hakkında bilgi sahibi olmanız gerekir. “Müsned” nedir, “câmi” nedir, “sünen” nedir, önce bunları öğrenmelisiniz.
3. Fıkıh kitabından hadis okumayın.
Zira fıkıh kitapları işin sadece hüküm tarafıyla ilgilenir ve o hadisi olabildiğince herkes için geçerli bir prensip haline getirmeye çalışır. Oysa hadisler ilk söylendiklerinde genellikle bir kişi için, belirli bir olay üzerine, belirli şartlarda söylenmiştir. Bunları görebildiğiniz zaman hadisi daha iyi anlarsınız, ama bunları görmek için fıkıh kitaplarına bakmanın faydası yoktur. Üstelik işin içine mezhep kaygısı da girdiği için fıkıh kitabında sadece bir mezhebe ait bir görüşe destek olan hadisleri görebilirsiniz.
4. Her hadis kitabından da hadis okumayın.
Bir hadis kitabı bazen sadece güvenilmez yahut zayıf hadisleri derlemek için yazılmış olabilir. Ne okuduğunuza dikkat edin. Güvenilir hadisleri derleyen bir hadis kitabı da bazen hadisin bir kısmını bir yerde, ikinci kısmını başka bir yerde vermiş olabilir. Mesela Sahîh-i Buhârî böyledir. Dolayısıyla Sahîh-i Buhârî gibi bir hadis kitabı okuduğunuzda, o hadisin diğer parçalarının nerde olduğuna dikkat edin. Bu gibi eserlerin yeni baskılarında ilgili hadislere dipnotta işaret edildiğini hatırınızdan çıkarmayın. O işaretler boşuna değildir. Bir hadis kitabını okumadan önce onun türüne ve yazarının tavrına dair bilgi edinin. Bunu yukarıda da söylemiştik, demek ki önemli!
5. Hadisleri daha iyi anlamak için siyer okuyun.
Hadisleri anlamanın en iyi yollarından birisi siyer okumaktır. Siyer okuduğunuzda hadislerin nerede, ne zaman, kime söylendiğini anlama imkânı bulursunuz. Bu da size yeni ufuklar açar. Mesela bir hadisi sadece hadis kitabından okuduğunuzda “Sarımsak yemeyin, yediyseniz de mescide gelmeyin!” diye bir uyarı görürsünüz ve bu size sarımsak yemenin hükmüyle ilgili bir bilgi verir, ama hepsi o kadar. Oysa bu hadisin Hayber Gazvesi sırasında, aç kalan Müslümanların Hayberlilere ait tarlalardaki sarımsakları yiyerek karınlarını doyurmak ve savaşmak zorunda kalmaları, sonra da mescitte kokudan durulmaz hale gelinmesi üzerine söylendiğini bilirseniz sarımsakla ilgili düşünceniz değişebilir, belki de onu daha fazla seversiniz. Ayrıca bu sayede sadece sarımsak hakkında değil, cihad ahkâmı ve İslam tarihi hakkında da bir şeyler öğrenmiş olursunuz.
6. Umum itibariyle hadislerden şüphe etmeyin.
Umum itibariyle hadislerin güvenilirliği ve değeri hakkında şüphe duymanıza gerek yok. Bütün eksikliklerine rağmen, hadis metinlerinin bizim tarihimizde en iyi korunan metinler olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Bu tartışmayı uzmanına bırakmak daha iyidir.
7. Size garip gelen hadisleri hemen yargılayıp inkar etmeyin.
Bir hadis okuduğunuzda size garip gelen şeyler görebilirsiniz. Böyle durumlarda hemen yargılamak ve inkâr etmek yoluna gitmeyin. Okuduğunuz metnin neredeyse bin beş yüz yaşında olduğunu unutmayın. Bin beş yüz yılı yargılarken insafı elden bırakmayın. Değişene, değişmeyene dikkat edin. Belki o zamanın dünyası sizinkinden biraz farklıdır. Dünya son elli senede bile ne çok değişti! Önce kendi dedenizin çocukluğunu bir sorgulayın bakalım, size garip gelen neler göreceksiniz…
*Halit Özkan 1 Soru 1 Hoca için cevapladı.
Şehir İslami İlimler Kulübü 